Είναι ο καπιταλισμός;

Το μεγάλο θέμα του σύγχρονου καπιταλισμού δεν είναι οι βασικοί κανόνες του ούτε οι παραγωγικές σχέσεις, αυτά ειναι πράγματα που έχουν λυθεί από τον 19ο αιώνα λίγο ή πολύ. Το μεγάλο θέμα είναι ο κανιβαλισμός του χρήματος, δηλαδή η παραγωγή αξίας από την αγορά και πώληση συναλλάγματος. Παράγεται αξία; Ποιός την παράγει; Ποιός την εκμεταλλεύεται; Μπορεί να βρούμε τις γενεσιουργές αιτίες της παγκόσμιας κρίσης στην παραγωγή πλούτου που δεν αντιστοιχεί σε παραγόμενο προϊόν;

Αυτά είναι κατά τη γνώμη μου τα θέματα με τα οποία πρέπει να ασχοληθεί η σύγχρονη οικονομική θεωρία, μαρξιστικής και φιλελεύθερης προέλευσης.

Σε μια παραδοσιακή καπιταλιστική οικονομία, περίπου οπως ειναι δομημένες οι οικονομίες των κρατών, οι ταξικοί συσχετισμοί και οι παραγωγικές σχέσεις προκύπτουν από την παραγωγή αξίας και την κατοχή των μέσων παραγωγής. Όταν εμφανίστηκαν οι κλάδοι των υπηρεσιών οι οικονομικές σχολές έβαλαν τα δυνατότερα μυαλά τους να εξηγήσουν αν η παροχή υπηρεσιών παράγει αξία στην οικονομία γιατί αν δεν παράγει το μόνο που δημιουργεί, θεωρητικά, είναι πληθωρισμό, και κατέληξαν ότι παράγεται αξία και ότι εφόσον η υπηρεσία απαιτεί πνευματικό έργο ήταν σχετικώς σαφές για το ποιοί είναι οι παραγωγικοί συντελεστές. Με τον τρόπο αυτό η παροχή υπηρεσιών εντάχθηκε, προσαρμοσμένη αναλόγως της δομής της οικονομίας στην παραγωγική διαδικασία.

Η παγκόσμια διακίνηση χρήματος τις τελευταίες δεκαετίες έδωσαν τη δυνατότητα σε αυτό που σήμερα αποκαλούμε "μεγάλα funds" να πλουτίσουν μέσα από χρηματιστηριακά κόλπα και από τον έλεγχο των συναλλαγματικών ισοτιμιών. 

Η μεγάλύτερη ευκαιρία γρήγορου πλουτισμού ήταν η εμφάνιση του ενιαίου συστήματος νομισματικών ισοτιμιών στην Ευρώπη, αυτό που για να συνεννοούμαστε αποκαλούμε ευρώ. Το ευρώ δεν είναι νόμισμα, σίγουρα αυτά που έχουμε στο πορτοφόλι είναι νόμισματα, όμως στην ουσία του δεν είναι παρά η απεικόνιση της σταθερής ισοτιμίας των νομισμάτων κρατών. Βεβαίως αυτο οφείλεται σε δύο παράγοντες, ο πρώτος είναι πως η δημιουργία μιας νομισματικής (μονεταριστικής) πολιτικής απαιτούσε εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας σε έναν κεντρικό φορέα εξουσίας και άρα εμπεριείχε θέματα νομιμοποίησης και ανάδειξης αυτού του όχι τόσο υπερεθνικού όσο ομόσπονδου φορέα, ο δεύτερος είναι πως μια τέτοια πρωτοβουλία σε μια συντηρητική και γενικώς παρεμβατικής αντίληψης Ευρώπη, δεν συνέφερε καθόλου τους μεγάλους οικονομικούς ρυθμιστές, όπως είχαν αναδειχθεί ήδη, τα μεγάλα funds. Περισσότερη Ευρώπη σημαίνει λιγότερο Έθνος-Κράτος αλλά σημαίνει και πιο εύκολος έλεγχος. Δε λέει κανείς σίγουρα πως μια κεντρική ρυθμιστική νομισματική αρχή θα μπορούσε να διατηρήσει την κοινωνική συνοχή  και να αναχαιτίσει το καταστροφικό κομμάτι της κρίσης, ωστόσο θα υπήρχε θεωρητικά μιλώντας μια στοιχειώδης προστασία από τη βίαιη αναδιανομή του γπλούτου προς τις ολιγαρχικές οικονομικές ελίτ, μια αναδιανομή που για την Ελλάδα άρχισε με τη χρηματιστηριακή κρίση της κυβέρνησης Σημίτη για να ολοκληρωθεί με διάφορα στάδια στην ανεπίσημη χρεοκοπία του Καστελόριζου.

Σχετικά με τα γεννεσιουργά αίτια της κρίσης νομίζω πως ο πολύ σημαντικός δημοσιογράφος Νίκος Μπογιόπουλος τα εξηγεί στο "είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε!" Όσον αφορά στο γιατί η παρούσα κρίση είναι η χειρότερη ανθρωπιστικά του δυτικού κόσμου, θα πρέπει να βρούμε τους νέους κανόνες της τελευταίας μετάλλαξης του καπιταλισμού στον πιο κανιβαλιστικό εαυτό του.